Đồng thuận

Thời gian đọc: 11 phút

Sự đồng thuận trong tình dục tưởng chừng như là một chuyện đơn giản giữa hai cá nhân trong một mối quan hệ, nhưng trên thực tế, nó lại phức tạp hơn ta nghĩ. Để giúp các bạn hiểu thêm về sự đồng thuận trong tình dục, Vietnam Youth Alliance xin giới thiệu về thuật ngữ này và những vấn đề liên quan trong bài viết dưới đây.

LƯU Ý: Bài viết có bao gồm nội dung liên quan đến bạo lực tình dục và thao túng tâm lý. Bạn hãy cân nhắc trước khi xem nhé!

Đồng thuận trong tình dục là gì?

Sự đồng thuận được hiểu là việc cho phép một điều nào đó xảy ra. Trong tình dục, đồng thuận là khi tất cả các cá nhân cùng đồng ý cho phép một hành vi tình dục nào đó xảy ra. 

Khi nói về “đồng thuận”, hầu hết chúng ta thường liên tưởng tới sự đồng thuận về mặt tình dục, tuy nhiên, “đồng thuận” cũng có thể tồn tại trong bất kỳ tương tác nào với đối phương, từ nắm tay, ôm cho tới quan hệ thể xác. Đồng thời, đồng thuận cũng là chú ý đến cách suy nghĩ của bản thân về cơ thể, sự vận động của cơ thể, sự thoải mái của bản thân với mỗi cái đụng chạm và cách chúng ta tương tác với mọi người xung quanh.

Đồng thuận liên quan đến việc chúng ta làm thế nào để truyền đạt cho người khác hiểu các quyết định của bản thân về chính cơ thể mình, cũng như hiểu được quyết định của người khác về cơ thể họ, để cho tất cả đều hiểu rõ đối phương muốn làm gì, khi nào và như thế nào.

Sự đồng thuận trong tình dục với bạn tình có thể được truyền tải qua lời nói hoặc bằng phương tiện khác, cũng có thể qua những lần gần gũi hoặc trong suốt mối quan hệ. Có đồng thuận, tình dục có thể trở nên thoải mái hơn và giúp chúng ta có được trải nghiệm mà mình mong muốn.

Đồng thuận xuất hiện khi các bên sẵn sàng cho phép, rút lại và thương lượng về các quyền hạn. Các bên nên thoải mái chia sẻ tất cả các cảm xúc, từ tích cực, tiêu cực cho đến những thứ mơ hồ.

Đồng thuận đúng nghĩa là khi…

• Có sự đồng ý qua lại – Những người liên quan đều đồng ý với những gì sắp diễn ra;

• Có tính liên tục – Có sự trao đổi xuyên suốt quá trình; 

• Mỗi hành động là một lần hỏi – Đồng ý với một điều không có nghĩa là đồng ý với tất cả;

• Có quyền dừng lại – Bất cứ ai cũng có thể đổi ý bất cứ lúc nào;

• Có sự giao tiếp – Im lặng hoặc không kháng cự không có nghĩa là đồng tình. 

Các hành động cần sự đồng thuận giữa các bên

• Nắm tay;

• Cởi/Trút bỏ quần áo;

• Bật hoặc tắt đèn;

• Ôm;

• Phô dâm (làm tình nơi công cộng);

• Tình dục có thâm nhập (âm đạo, hậu môn);

• Thể hiện tình cảm nơi công cộng;

• Quan hệ bằng miệng;

• Mời thêm bạn tình;

• Thực hiện các biện pháp quan hệ tình dục an toàn (ví dụ: sử dụng hoặc không sử dụng bao cao su);

• Power play*/BDSM (ví dụ: nắm tóc, làm nghẹt thở)**;

• Và rất nhiều hoạt động khác.

* Power play là một khái niệm gần tương đương với bạo dâm, thường được gọi thông tục là “chơi bạo dâm”.

**BDSM là một dạng đóng vai/lựa chọn lối sống giữa hai cá nhân trở lên nhằm tạo sự căng thẳng, khoái cảm trong tình dục bằng những trải nghiệm đau đớn và sự quyền lực. BDSM là từ được ghép lại từ các thuật ngữ Bondage (nô lệ, bó buộc) và Discipline (kỷ luật, trừng phạt), Dominance (thống trị) và Submission (quy phục); Sadism (bạo dâm) và Masochism (khổ dâm).

Ranh giới và đi quá giới hạn

Ranh giới là các giới hạn được đặt ra dựa trên nhu cầu, mong muốn, giá trị quan (values) và lựa chọn của chúng ta. Chúng là lằn ranh giữa được và không được phép.

Ranh giới đi đôi với đồng thuận.

Ranh giới có thể giúp chúng ta cảm thấy an toàn và chủ động: Khi ta nêu lên những ranh giới của mình là lúc ta nhắc nhở chính mình và bạn tình rằng ta có quyền đề nghị những gì chúng ta muốn và những gì chúng ta cảm thấy là tốt cho cả hai; đồng thời cũng là lúc ta ngăn chặn những gì chúng ta không muốn và khiến ta không thoải mái.

Trong tình dục, bất kỳ hành vi vượt quá ranh giới nào cũng sẽ trở thành quấy rối tình dục hoặc tấn công tình dục. Nếu bạn cảm thấy ranh giới của mình đã bị vượt qua, hãy nhờ đến sự hỗ trợ từ các tổ chức.

Chủng tộc, giới tính và sự tác động của quyền lực (power dynamics) có thể ảnh hưởng, nhiều hoặc ít, đến cách tạo ra ranh giới và cả khi chúng bị vượt qua. Ví dụ, bạo lực tình dục ảnh hưởng đến những người thuộc nhóm thiểu số về giới, như phụ nữ, người chuyển giới và phi nhị nguyên giới. Điều quan trọng là chúng ta phải nhận thức được rằng quyền lực, bằng cách này hay cách khác, có thể khiến người ta cảm thấy thoải mái ở nhiều mức độ trong việc lập và vượt qua giới hạn.

Dấu hiệu của sự không đồng thuận

Có người lên tiếng “không”, “dừng lại” hoặc “không được”

Hãy lắng nghe và tôn trọng những lời này, và dừng ngay những gì bạn đang làm. Nên nhớ, trong quá trình các hoạt động diễn ra và khi tình huống thay đổi, một lời nói “có” nhiệt tình hoàn toàn có thể trở thành “có thể” hoặc “không”. Thay đổi ý định là điều bình thường và được cho phép.

Có người sử dụng vũ lực 

Có người sử dụng vũ lực với người khác mà không có sự cho phép, bao gồm những hành động như đẩy, đè chặt hoặc đụng chạm mạnh.

Có người đang bị ép buộc

Sự ép buộc là khi một người cố gắng đe dọa, bắt buộc hoặc thao túng người khác tham gia hoạt động tình dục nhưng không sử dụng vũ lực. Sự ép buộc thường được sử dụng để giành lấy ưu thế và kiểm soát ai đó. Một số ví dụ về trường hợp này:

• Thao túng người khác – “Nếu cậu yêu mình thì cậu phải nắm tay mình ở nơi công cộng.”;

• Đe dọa – “Tôi sẽ nói với mọi người rằng cô là một con điếm nếu cô không nghe lời tôi.”;

• Áp lực – “Cậu đã ve vãn tôi suốt cả đêm mà.”;

• Dai dẳng/Mè nheo – “Lại đây hôn tớ đi,” [5 phút sau] “Có chắc là không muốn hôn nhau không?” [5 phút sau] “Hôn một tí đi, hứa là sẽ vui lắm mà,” [5 phút sau] “Không mất nhiều thời gian đâu, mau lên,” [5 phút sau] Tụi mình đã ôm nhau thế này rồi sao lại không hôn nhau luôn chứ.”.

Nếu đối phương đang ngủ hoặc bất tỉnh

Sự đồng thuận chỉ được chấp nhận khi người đó có ý thức.

Nếu ai đó sử dụng thủ đoạn hoặc mưu mẹo lừa dối

Sự đồng thuận chỉ được đưa ra nếu bạn biết và hiểu được những gì mình đồng ý. Ví dụ: Nếu đối phương bí mật tháo bao cao su mà bạn tình không hề hay biết thì người ấy đã không nhận được sự đồng thuận.

Nhầm lẫn dấu hiệu

Để tránh việc hiểu lầm và đi quá giới hạn, bạn cần chú ý một số trường hợp dễ bị hiểu lầm thành cho phép dưới đây:

Khi giao tiếp bằng ngôn ngữ cơ thể

Nếu một người nhìn chăm chú, mỉm cười, chạm hoặc dựa vào người khác theo những cách thân thiện, tán tỉnh hoặc thậm chí là gợi dục, thì những cử chỉ đó cũng không hề có nghĩa là người đó muốn hoặc đồng ý quan hệ tình dục. 

Đôi khi chúng ta vẫn giao tiếp được mà không cần dùng lời nói. Giao tiếp phi ngôn ngữ có thể bao gồm chỉ tay, kéo ai đó lại gần, gật hoặc lắc đầu, và chúng khá dễ hiểu. 

Đôi khi bạn có thể nhận được tín hiệu kháng cự từ (các) bạn tình của mình, như lăn sang chỗ khác, nhăn mặt hoặc gạt tay ra. Quan trọng là bạn cần nhận ra và dừng lại để hỏi.

Nếu không chắc chắn, đừng ngần ngại mà hỏi lại đối phương. Ngay cả những người rất hiểu nhau vẫn có thể nhầm lẫn tín hiệu của đối phương. Hãy đảm bảo tất cả mọi người đều thống nhất được với nhau nhé!

Đã có hoạt động tình dục trước đó

Ngay cả khi các bạn đang hẹn hò hoặc đã quan hệ tình dục trước đó thì đồng thuận vẫn không phải là điều hiển nhiên. Hãy hỏi đối phương để làm sao cho sự đồng thuận đạt được hiệu quả cao nhất, và luôn luôn chú ý, hỏi lại đối phương.

Có người bị ảnh hưởng bởi men say hoặc chất kích thích

Nếu ai đó rất say hoặc dùng chất kích thích trước đó, họ không thể đồng thuận với việc quan hệ tình dục. Tuy nhiên, vẫn có những người sử dụng chất kích thích sau đó tham gia vào các hoạt động tình dục. Khi điều này xảy ra, bạn cần liên tục giao tiếp với họ, và hãy chú ý những điểm sau:

• Đối phương có thể trả lời rõ ràng không? Lời nói của đối phương có mạch lạc không?;

• Họ có thực sự hiểu những gì bạn hỏi không?;

• Họ có nửa mê nửa tỉnh không?;

• Bạn có đủ tỉnh táo để hiểu tín hiệu từ họ không?.

Hãy nghĩ đến những câu hỏi này trước khi bắt đầu/tiếp tục hoạt động tình dục. Nếu đối phương dường như không nhận thức được chuyện gì đang diễn ra thì hãy dừng lại, chờ đợi và hỏi lại lúc khác (có thể sau khi ngủ) để tránh việc đối phương không đồng thuận với hoạt động tình dục.

Có sự khác biệt lớn về quyền lực giữa những người liên quan

Khi ai đó nắm nhiều quyền lực và ưu thế hơn so với người khác (ví dụ: sếp/nhân viên, giáo sư/sinh viên hoặc chênh lệch tuổi tác lớn), thì việc quyết định tham gia vào hoạt động tình dục có khả năng bị ảnh hưởng bởi sự chênh lệch quyền lực. Ví dụ, một sinh viên tuy muốn ngừng quan hệ tình dục với vị giáo sư, nhưng lại lo lắng vì có thể điều này ảnh hưởng tới điểm số của mình.

Có người dường như khá mâu thuẫn

Nếu một người có vẻ miễn cưỡng hoặc cố tránh xa bạn, hãy dừng lại. Nếu họ có vẻ lo lắng hoặc lưỡng lự, hãy chậm lại hoặc tạm ngưng để chắc chắn rằng họ đồng thuận với những gì bạn và họ đang làm trước khi tiếp tục.

 Truyền đạt sự đồng ý

Sự đồng thuận là một phần quan trọng trong tất cả các mối quan hệ. Chúng có thể rất hữu ích khi ta muốn biểu lộ giới hạn của bản thân trước khi tham gia vào các hoạt động quan hệ thể xác, như khi ta giao tiếp qua ứng dụng hẹn hò, tại một cuộc hẹn, hoặc trên chặng đường về nhà. 

Hãy nói về những gì bạn hứng thú, những gì bản thân không thích, những tò mò và ham muốn của bạn để có thể khiến cho việc quan hệ tình dục trở nên tuyệt hơn! Việc truyền đạt có thể khá khó khăn trong những cuộc trò chuyện, nhưng tương tự như bất kỳ loại kỹ năng nào, chúng sẽ trở nên dễ dàng hơn khi ta luyện tập.

Dưới đây là một số cách bạn có thể thử:

Kiểm tra ham muốn

• Cậu thích được chạm vào như nào?;

• Tôi cởi áo cậu ra có được không?;

• Cậu có thích thế này không?;

• Cái này làm tôi thích quá… Chúng ta làm vậy nhé?.

Truyền đạt ham muốn

• Hôn … của tớ đi mà.;

• Mỗi lần cậu liếm … của tôi, tôi thích muốn chết.;

• Tay cậu chậm hơn chút đi, có được không?.

Đặt giới hạn

• Giờ tôi chỉ muốn chúng mình ôm nhau thôi.;

• Tôi không muốn làm điều đó.;

• Chỉ “cháo lưỡi” thôi nhé.;

• Chỉ được cho tay vào bên trong thôi, đừng tiến thêm quá xa đấy.;

• Đừng đừng, tôi chỉ muốn …

Mặc dù giới hạn là đặc quyền của ta, nhưng đôi khi cũng rất khó để đặt ra ranh giới cụ thể. Nếu đối phương sử dụng câu hỏi hoặc sử dụng ngôn ngữ nhẹ nhàng để đặt giới hạn, thì chúng vẫn là những giới hạn. Ví dụ:

• Giờ mình ôm nhau thôi được chứ?;

• Tớ nghĩ rằng tớ chưa muốn làm gì đâu.;

• Tụi mình chỉ hôn tiếp thôi, được không?.

Những cách khác nhau để truyền đạt sự đồng thuận

Một số người sử dụng ngôn ngữ ký hiệu hoặc những tin nhắn văn bản để giao tiếp. Đây là những cách hợp lệ và hiệu quả để truyền đạt sự đồng thuận.

Một số mối quan hệ lại bao gồm sự khác biệt về quyền lực một cách có chủ đích, như trong cộng đồng BDSM, cộng đồng những người có sở thích tình dục đặc biệt (kink community) và cộng đồng những người mê da thuộc (leather community). Những cộng đồng này có những cách riêng để thông qua sự đồng thuận. Ví dụ, họ có thể cùng thống nhất và sử dụng “từ an toàn” (safe word) để dừng một hoạt động thay vì nói “không” hoặc “dừng lại”.

“Từ an toàn” thường là những từ chỉ vật không liên quan gì đến tình dục và đôi khi có tác dụng làm người trong cuộc mất hứng hoặc tỉnh táo lại, ví dụ như trái cây, đồ ăn, thức uống. Một số người lại chọn sử dụng màu sắc để làm những tín hiệu an toàn, ví dụ như “đỏ” – dừng lại hoàn toàn, “vàng” – tạm dừng hoặc chậm/nhẹ lại, “xanh” – ổn, tiếp tục.

Từ chối

Nói “không” là hoàn toàn được phép vì nó thiết lập một ranh giới rõ ràng. Tuy nhiên, với một số người, nói “không” có thể khá khó khăn: Họ có thể cảm thấy tội lỗi, không chắc chắn hoặc sợ hãi. Những cảm giác này là bình thường, ranh giới của bạn đáng được tôn trọng. Nếu những cảm giác như thế này đang ngăn cản bạn sắp đặt hoặc duy trì ranh giới trong mối quan hệ, hãy cân nhắc việc nói chuyện với người mà bạn tin tưởng hoặc tìm sự hỗ trợ từ các tổ chức.

 Làm gì khi bị từ chối

Nếu bạn tình nói không hoặc đặt ra một ranh giới, bạn có thể cảm thấy mình bị từ chối hoặc tức giận. Bạn có thể có những cảm nhận của riêng mình vào lúc đó và chúng là chuyện bình thường. Nhưng sẽ rất không ổn nếu bạn sử dụng những cảm xúc đó để khiến ai đó cảm thấy tội lỗi, thao túng hoặc ép buộc họ làm những việc mà họ không muốn làm.

Nhiều “mặt tối” trong tình dục xuất phát từ sự mù mờ về đồng thuận. Vậy nên, hãy tìm hiểu thật kỹ về đồng thuận trước khi quan hệ thể xác và tránh những trường hợp “ý đồ của tôi không xấu thì sao lại là tấn công tình dục!” bạn nhé! 

---

Tài liệu tham khảo:

 

Xem thêm

http://www.ppt.on.ca/facts/consent/#section4