Vô tính và kiêng tình dục khác nhau ra sao?

Thời gian đọc: 11 phút

Trong thời gian gần đây, các khái niệm như “đồng tính nữ”, “đồng tính nam” hay “song tính” được giáo dục và đón nhận nhiều hơn. Song, khái niệm “vô tính” vẫn còn khá mới mẻ, không chỉ đối với đa số công chúng mà còn với rất nhiều người trong cộng đồng LGBT. Nhắc đến người vô tính, nhiều người nghĩ rằng, đây là những người “không có ham muốn tình dục”. Suy nghĩ này liệu đã chính xác hay chưa? Khái niệm này khác với việc kiêng tình dục/tình cảm thế nào? Hãy cùng VYA khám phá ở bài viết dưới đây nhé!

Phổ vô tính là gì? Các bản dạng tiêu biểu?

Vô tính (asexual) là một xu hướng tính dục, cũng giống như đồng tính, song tính và dị tính. Những người vô tính thường được gọi tắt là “ace” hay “aces”. Trong cụm “LGBTQIAP+”, chữ A đại diện cho phổ vô tính (asexual spectrum). 

Theo The Trevor Project, phổ vô tính bao hàm nhiều xu hướng tính dục khác nhau. Đa số người thuộc phổ này ít hứng thú hoặc hoàn toàn không bị thu hút về mặt tình dục. Tuy vậy, họ vẫn có thể bị thu hút về mặt tình cảm với người cùng giới hoặc khác giới. Một số người thích một tình bạn thân thiết hơn là một mối quan hệ tình cảm lãng mạn. Số khác lại cảm thấy hưng phấn khi thủ dâm trong khi không hề có hứng thú với việc quan hệ tình dục với một người khác. Có những người không hề muốn tiếp xúc với tình dục. Một số khác thì tham gia vào hoạt động tình dục để được gắn kết về mặt cảm xúc.

Những xu hướng tính dục phổ biến khác nằm trong phổ vô tính bao gồm:

Vô ái (Aromantic)

Vô ái là một xu hướng tình cảm, khác với xu hướng tình dục. Nhiều người cho rằng hai khái niệm xu hướng tình dục và xu hướng tình cảm có điểm giống nhau. Trên thực tế, chúng hoàn toàn khác nhau. Xu hướng tình dục chỉ sự hấp dẫn về tình dục với người khác. Xu hướng tình cảm thể hiện sự hấp dẫn về mặt tình cảm đơn thuần.

Trên thực tế, vô ái được chia thành hai kiểu:

• Vô ái vô tính: Không hứng thú với chuyện tình cảm lẫn tình dục;
• Vô ái hữu tính: Không hứng thú với chuyện tình cảm nhưng có hứng thú với tình dục.

Người vô ái ít khi hoặc không cảm thấy bị thu hút về mặt cảm xúc. Họ thích những mối quan hệ bạn bè thân thiết hoặc những mối quan hệ không lãng mạn. Họ thường hình thành một mối quan hệ không có yếu tố tình dục hay lãng mạn (còn gọi là “queerplatonic”). Những mối quan hệ này vẫn có sự cam kết như những mối quan hệ tình cảm khác. Một vài người vẫn chọn sống và có con với nhau.

Á tính (Demisexual)

Những người á tính có bị thu hút về mặt tình dục và tình cảm. Tuy nhiên, điều này chỉ xảy ra khi họ đã hình thành mối liên kết tình cảm gần gũi với ai đó.

Bán tính (Graysexual) hoặc Bán ái (Grayromantic)

Đây là những người ở đâu đó giữa vô tính và không vô tính. Họ có thể thuộc những kiểu người sau (dưới đây chưa phải là tất cả):

• Chỉ đôi khi bị thu hút về mặt tình cảm;
• Chỉ đôi khi bị thu hút về mặt tình dục;
• Bị thu hút về mặt tình dục nhưng nhu cầu không cao;
• Khao khát và thích thú các mối quan hệ tình dục hoặc tình cảm nhưng tùy hoàn cảnh, không phải lúc nào cũng vậy.

Sự khác biệt giữa xu hướng tính dục và lựa chọn cá nhân là gì?

Có quan niệm cho rằng một người quyết định kiêng tình dục sẽ hoàn toàn không quan hệ tình dục nữa. Tuy nhiên, thực tế lại không phải như vậy. Một số người từ chối sự đụng chạm như hôn và nắm tay. Số khác chỉ không muốn làm tình. Một số chọn thủ dâm thay vì có bạn tình, và cũng có một số người không thủ dâm nữa. Có người muốn tận hưởng đời sống tình dục đầy đủ. Nhưng có người lại không tham gia vào một số hoặc tất cả các hoạt động tình dục. Sự lựa chọn trong vấn đề tình dục và việc cá nhân cần được tôn trọng.

Trong khi đó, vô tính là một xu hướng tính dục. Một người không chọn xu hướng tính dục cho mình. Người dị tính bị thu hút bởi người khác giới. Người đồng tính bị thu hút bởi người cùng giới. Còn người vô tính, họ ít/không bị thu hút bởi bất cứ giới nào. Tuy nhiên, không được mặc định người vô tính không thể quan hệ tình dục. Ngay cả khi không bị hấp dẫn tình dục, họ vẫn có thể lựa chọn quan hệ tình dục. 

Nhu cầu của người thuộc phổ này trong các mối quan hệ hay bị hấp dẫn (cả về mặt tình cảm lẫn tình dục) rất đa dạng. Người “kiêng tình dục” (tạm thời hoặc vĩnh viễn) cảm nhận được thu hút tình dục và quyết định không phản ứng với nó. Còn người vô tính lại có thiên hướng khác. Nhiều người vô tính vẫn xây dựng những mối quan hệ tình cảm lâu dài và đầy ý nghĩa. Một số người còn tiến đến hôn nhân và có con cái. 

Phổ vô tính và sự lựa chọn kiêng tình cảm/tình dục khác nhau cụ thể như thế nào?

Việc quyết định loại bỏ những mối quan hệ tình ái hay tình dục có thể chỉ là tạm thời. Nếu một người quyết định độc thân hoặc kiêng tình dục, họ sẽ không tham gia vào các hoạt động tình dục mặc dù họ có bị thu hút về mặt tình dục. Ví dụ, một người có thể không muốn quan hệ tình dục, bởi họ muốn “giữ mình” cho tới khi kết hôn hoặc vì họ đang ở giai đoạn khó khăn trong cuộc đời. 

Quyết định kiêng tình dục lâu dài hoặc sống độc thân nghĩa là quyết định không quan hệ tình dục và có thể không kết hôn. Bên cạnh đó, vẫn có những người quyết định kiêng tình dục cả đời. Đây có thể là quyết định ảnh hưởng bởi tôn giáo, văn hóa hoặc lý do cá nhân. Kiêng tình dục và sống độc thân đều là những lựa chọn, còn vô tính thì không.

Người vô tính có thể không chối bỏ tình dục chút nào. Vô tính không giống như chứng giảm ham muốn tình dục hoặc lãnh cảm. Bởi đây vốn là những chứng bệnh liên quan tới sự lo lắng khi tiếp xúc với tình dục. 

Chúng ta nên biết rằng, vô tính không phải là:

• Kiêng tình dục vì tôn giáo;
• Thoái hóa về mặt tình dục, lãnh cảm hay rối loạn tình dục;
• Giảm ham muốn do tuổi tác, bệnh tật hay những nguyên nhân khác.

Vậy trên thực tế, vô tính và kiêng tình dục sẽ khác nhau như thế nào?

Nếu được hỏi, người “kiêng tình dục” sẽ trả lời rằng: “Tôi quyết định không quan hệ tình dục vì những lý do của riêng mình”. Trong khi đó, người vô tính sẽ đáp lại: “Tình dục á? Đó là gì vậy? Thôi bỏ qua đi.”

Sự khác biệt ở trên giúp chúng ta phân biệt vô tính với sống độc thân hay rối loạn ham muốn, như giảm ham muốn tình dục (những người mắc chứng này thường buồn phiền với sự giảm muốn của họ) vì những lý do dưới đây:

• Người vô tính có thể không bị giảm ham muốn chút nào. Họ vẫn có khả năng tham gia vào các hoạt động tình dục mặc dù không bị thu hút về mặt tình dục;
• Việc một người không hài lòng với đời sống tình dục của họ không liên quan tới việc họ có bị thu hút về mặt tình dục hay không.

Tại sao lại có sự nhầm lẫn về vô tính?

Trên thực tế, bản thân một số chuyên gia y tế và tâm lý vẫn có những hiểu lầm về vô tính. Nhiều người vô tính nhận được lời tư vấn sai lệch rằng họ chỉ “chưa tìm được đúng người”. Thậm chí, có người có cho rằng vô tính là do “bệnh tâm lý” hoặc “vấn đề sức khỏe”.

“Ý kiến vô tính xuất phát từ rối loạn sức khỏe hoặc tâm lý là không hề đúng.” Brian Langevin – giám đốc điều hành Tuần lễ Vô tính – chia sẻ với CNN.

Đối với một vài người vô tính chuyển giới hay người phi nhị nguyên giới, có những chuyên gia cho rằng vô tính là hậu quả của những liệu pháp nội tiết tố, thuốc men hoặc các nguyên nhân khác. Tuy rằng những liệu pháp y tế này có thể ảnh hưởng tới nhu cầu tình dục của mỗi người, nó hoàn toàn không thể thay đổi toàn diện xu hướng tính dục của một người, Langevin cho biết thêm.

“Cho dù một người là người vô tính vì bất cứ lý do nào, không gì có thể phủ nhận xu hướng tính dục của họ.” Langevin nói. “Có lẽ họ đã mất rất nhiều thời gian để nhận ra điều này. Vì vậy, tốt nhất bạn nên chấp nhận điều đó. Hơn nữa, cần hiểu rằng họ biết rõ về xu hướng tính dục của mình hơn bạn.”

Trên hết, người vô tính vẫn có thể cảm nhận được sự thỏa mãn về mặt thể xác qua các hành động tình cảm mà không cần liên quan tới tình dục.

Chúng ta có thể làm gì để ngăn chặn những hiểu lầm về người vô tính?

VYA thân gửi một vài điều bạn có thể làm để giúp đỡ cộng đồng người vô tính xung quanh:

Hãy nhớ rằng mỗi cá nhân đều có nhiều nhân dạng 

Vô tính không phải là nhân tố duy nhất của một người. Những yếu tố khác như sắc tộc, giới, tầng lớp,… đều ảnh hưởng và tạo nên nhân dạng thống nhất của họ. Hơn nữa, một người vô tính còn có thể có nhiều yếu tố tính dục khác. Ví dụ: một người có thể vừa là vô tính (xu hướng tình dục), vừa là đồng ái hay song ái (xu hướng tình cảm). Việc tôn trọng sự đa dạng của người vô tính là một bước quan trọng để ủng hộ cộng đồng này.

Tìm hiểu thêm về phổ vô tính

Việc này sẽ cho bạn một nền tảng để học về sự khác biệt của các bản dạng giới trong phổ vô tính và cách giao tiếp về chủ đề đó một cách lịch sự, tôn trọng. Trong khi tìm hiểu, bạn sẽ giảm bớt những hiểu lầm định kiến, giúp cộng đồng vô tính có một không gian để chia sẻ về trải nghiệm của mình thay vì những mặc định chung chung.

Hãy tôn trọng tất cả các mối quan hệ

Có sự khác biệt nhỏ giữa các bản dạng giới vô tính và các mối quan hệ. Một người có thể có hứng thú hoặc không với các mối quan hệ lãng mạn dù họ có là người vô tính hay không, và điều đó hoàn toàn bình thường. Hãy nhớ rằng cho dù một người thuộc phổ vô tính, mối quan hệ của họ cũng xứng đáng được tôn trọng và công nhận.

Tiếp cận vô tính với tâm thế cởi mở và tránh dùng sai các thuật ngữ

Hãy sử dụng tài liệu đến từ những tổ chức ủng hộ người vô tính như Asexual Visibility and Education Network (AVEN) và Ace Inclusivity của Safe Zone Project để học hỏi về người vô tính. Đừng quên Vietnam Youth Alliance cũng là một lựa chọn tuyệt vời đó! Hãy bỏ ra chút công sức để học các thuật ngữ chuẩn và làm sao để dùng chúng đúng cách. Nếu bạn vẫn còn thắc mắc về phổ này thì đừng lo lắng: điều đó hoàn toàn bình thường. Điều quan trọng chính là hãy thật cởi mở khi lắng nghe mọi người giải đáp và chia sẻ nhé.

Phổ cập những người xung quanh về vô tính 

Hãy chào mừng Tuần lễ Hiện Diện Vô tính được tổ chức vào mỗi tháng 10! Không chỉ thế, hãy tiếp tục trò chuyện về những trải nghiệm và lịch sử của họ vào bất kể thời điểm nào trong năm nhé.

Bảo vệ những người vô tính bị kỳ thị 

Đừng phủ nhận những chia sẻ của các bạn về việc bị quấy rối. Đồng thời, bạn nên tham khảo cách trường học xử lý khi học sinh bị bắt nạt như thế nào. Từ đó, đánh giá xem họ có thể giúp bạn can thiệp thay mặt nạn nhân được không.

Thừa nhận, ủng hộ và tôn trọng các trải nghiệm của người vô tính 

Hãy lắng nghe họ và ủng hộ những gì họ chia sẻ thay vì nghi ngờ họ. Bên cạnh đó, bạn có thể lắng nghe những thuật ngữ họ sử dụng trong giao tiếp với người vô tính về bản thân, cảm xúc và các mối quan hệ của họ.

Đưa vô tính và sự đồng thuận vào nội dung giáo dục giới tính

Sự đồng thuận nên là nền móng dựng nên mọi mối quan hệ. Do đó, ta nên đề cập đến những mối quan hệ vô tính trong khi thảo luận về những chủ đề này. Không những thế, các nhà giáo dục giới tính nên dành thời gian bàn luận với học sinh về phổ này và nhấn mạnh vào việc không phải ai cũng quan tâm về tình dục.

Đừng áp đặt những suy đoán sai lệch lên người vô tính

Không nên nói những câu như: “Ôi, làm người vô tính tức là bạn sẽ chẳng phải lo về việc mang thai ngoài ý muốn hay nhiễm bệnh lây truyền qua đường tình dục nữa rồi!”. Chúng ta nên ủng hộ họ bằng cách lắng nghe và tôn trọng những điều họ chia sẻ.

Khi thực hiện những điều trên, hãy đảm bảo rằng người vô tính có không gian để chia sẻ và dẫn dắt cuộc trò chuyện nếu họ muốn. Bạn có thể mời họ trò chuyện cùng những người khác về các trải nghiệm, thử thách mà họ gặp phải, cùng sự hiểu lầm thường gặp về người vô tính nữa đó.

Giúp những người xung quanh hiểu về Vô tính

Người vô tính không nhất thiết phải công khai xu hướng tính dục của bản thân. Tuy nhiên, một số người cảm thấy việc công khai sẽ phần nào giúp ích cho mình. Cũng có thể chỉ đơn giản là họ có thể trút được gánh nặng trong lòng.

Nếu bạn là người vô tính, bạn nên lưu tâm tới những điều sau:

Bạn luôn nắm quyền quyết định mình sẽ công khai xu hướng tính dục của mình với ai và như thế nào

Bạn không cần cảm thấy áp lực rằng mình buộc phải công khai chuyện đó. Bởi thông thường, chủ đề này sẽ không bỗng dưng xuất hiện giữa những cuộc tán gẫu. Tuy nhiên, bạn cũng nên suy nghĩ câu trả lời mình sẽ đưa ra trong trường hợp một người thân thiết thắc mắc về tính hướng của bạn. 

Khi công khai, hãy chuẩn bị một phần giải thích về xu hướng của mình

Việc giải thích vô tính một cách cụ thể rất đáng được hoan nghênh, bởi nó có thể giúp đối phương hiểu rõ hơn về con người bạn. Hoặc, bạn cũng có thể chỉ đề cập tới một vài điều cơ bản về xu hướng tính dục này, liên quan tới khía cạnh “không hấp dẫn về mặt tình dục” của xu hướng tính dục này.

Tôn trọng quyết định của mỗi người

Chúng ta đều phải nhớ rằng mình có quyền lựa chọn và công khai xu hướng tính dục cho mình, chứ không phải cho người khác. Vì vậy, chúng ta không thể công khai xu hướng tính dục hộ bất kỳ ai, kể cả người yêu. Hãy tôn trọng quyết định của người ấy, nếu họ muốn giấu kín khía cạnh này của mình, bạn nhé.

---

VYA tin rằng, từ bài viết này, bạn đã được bổ sung cho mình những kiến thức hữu ích về xu hướng vô tính. Điều này không những giúp bản thân bạn có suy nghĩ đúng đắn về cộng đồng người vô tính, hay có thể lắng nghe và thấu hiểu những người bạn vô tính của mình hơn, mà còn góp phần nâng cao nhận thức của xã hội về một cộng đồng thuộc LGBT này!

Hẹn gặp bạn trong những bài viết tiếp theo của VYA nhé!

Người thực hiện: Nhật Hạ, Châu V., T.M.T., N., T.D., Phan Chi, Phương.

---

Tài liệu tham khảo

Xem thêm

https://www.medicalnewstoday.com/articles/327272

https://www.asexuality.org/?q=general.html

https://www.healthline.com/health/what-is-asexual#asexuality-celibacy-and-abstinence

https://www.ourbodiesourselves.org/book-excerpts/health-article/celibacy-asexuality/

https://edition.cnn.com/2019/10/20/us/asexuality-explainer-trnd/index.html

https://www.asexuality.org/?q=relationship.html#gq5

https://www.glsen.org/blog/10-ways-educators-and-gsa-advisors-can-support-asexual-students

https://www.webmd.com/sex/what-is-asexual