Làm sao để hiểu về thể hiện giới của người chuyển giới?

Thời gian đọc: 9 phút

Thể hiện giới là một thuật ngữ tuy tương đối mới, nhưng lại vô cùng quan trọng đối với tính dục của một cá nhân nói chung, và đối với người chuyển giới nói riêng. Việc thể hiện sự tôn trọng và ủng hộ đa dạng thể hiện giới đúng cách rất khó và phức tạp. Tuy nhiên, nếu bạn vẫn cảm thấy còn hoang mang thì cũng đừng ngại ngùng nhé, bạn đã đến đúng nơi rồi đấy! VYA rất vui khi được gửi đến bạn những thông tin hữu ích ngay trong chuyến hành trình khám phá bài viết ngày hôm nay. Sẵn sàng và lên đường bạn nhé!

Chuyển giới và thể hiện giới

Người chuyển giới

Người chuyển giới (transgender hoặc trans), là người có bản dạng giới – hiểu biết/nhận định của họ về chính bản thân mình – khác với giới tính khi sinh.

 Khi một trẻ được sinh ra, bác sĩ thường sẽ dựa vào những đặc điểm cơ thể và bộ phận sinh dục để nhận định đứa bé đó là nam hay nữ. Hầu hết những người được định giới nam khi sinh sẽ nhận định mình là nam giới khi lớn lên. Tương tự, những người được định giới nữ khi sinh sẽ nhận định mình là nữ giới khi lớn lên. Tuy vậy, ở nhiều người, bản dạng giới của họ lại không trùng với giới tính sinh học khi sinh. Trong trường hợp đó, đa số họ sẽ mô tả bản thân là một người chuyển giới.

Mặt khác, một số người chuyển giới không nhận định mình là nam hay nữ; họ có thể nhận định mình là kết hợp giữa cả nam và nữ. Có nhiều thuật ngữ những người có thể sử dụng để mô tả bản dạng giới của mình, như:

• Phi nhị nguyên giới (non-binary);
• Vô giới (agender);
• …

Suy cho cùng, khái niệm chuyển giới sẽ mang ý nghĩa khác nhau với những người khác nhau. Một con người luôn chứa đựng nhiều khía cạnh. Không chỉ có duy nhất một kiểu chuyển giới; không có duy nhất một cách để người chuyển giới nhìn nhận về bản thân họ. Và trong tất cả những trường hợp này, điều chúng ta cần làm là lắng nghe và tôn trọng họ.

Thể hiện giới là gì?

Thể hiện giới đề cập đến các đặc điểm nhận dạng, hành vi, ngoại hình, cách ăn mặc,… mà qua đó một cá nhân thể hiện bản dạng giới của họ. Đây cũng là một căn cứ để người xung quanh nhận thức được bản dạng giới của người đó. Thể hiện giới của một người có thể trùng với thể hiện giới thường thấy ở giới của họ. Tuy nhiên, điều này là không nhất thiết. Cần nhớ rằng thể hiện giới KHÔNG HỀ TƯƠNG ĐỒNG với bản dạng giới, và sự lựa chọn về thể hiện giới là của mỗi người, bất kể bản dạng.

Các thể hiện giới thường gặp bao gồm nam tính, nữ tính, và trung tính. Tuy nhiên, thể hiện giới chịu ảnh hưởng văn hóa, xã hội tùy vào từng nơi, từng nền văn hóa. Vì vậy, giống như bản dạng giới, thể hiện giới là một phạm trù đa dạng.

Trên thực tế, thể hiện giới thường sẽ có liên kết nhất định với bản dạng giới của một người. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ ràng những định kiến giới mang tính áp đặt. Một vài ví dụ có thể kể đến gồm:

• Nữ giới phải mặc váy đồng phục tại nơi làm việc và họp tập;
• Nam giới phải mặc áo sơ mi quần tây tại trường học/công sở;
• Nam và nữ có những kiểu tóc riêng biệt cho nhau;
• …

Mối quan hệ giữa thể hiện giới và bản dạng giới ở người chuyển giới

Sự tương quan giữa bản dạng giới và thể hiện giới

Nhiều người chuyển giới dành thời gian suy nghĩ về bản dạng giới và thể hiện giới của bản thân. Trên thực tế, nhiều người chuyển giới rất quan trọng việc thể hiện bản thân đúng với giới của họ. Điều này thường bị những người kỳ thị lợi dụng để tấn công người chuyển giới; người chuyện giới có thể không có điều kiện/không muốn tuân theo những khuôn mẫu giới cứng nhắc. Người chuyển giới có quyền được thể hiện giưới tùy thuộc vào mong muốn của bản thân; họ không nên bị giới hạn sự đa dạng bởi những khuôn mẫu giới,

Tính độc lập của thể hiện giới và bản dạng giới 

Như đã đề cập ở bên trên, dù là người hợp giới hay chuyển giới, không phải khi nào việc thể hiện giới cũng ứng với bản dạng giới cả. Vậy nên, quy chụp bản dạng giới của một người thông qua thể hiện giới của người ấy trong một số trường hợp sẽ không hay ho gì. Thậm chí, việc bị gọi nhầm danh xưng/giới cũng có thể mang tính xúc phạm với một số người.

Ngoài ra, có rất nhiều người chuyển giới thuộc phi nhị nguyên giới. Những người này thường không có một tiêu chuẩn ngoại hình hay thể hiện giới cố định nào. Thể hiện giới của họ có thể thuộc phổ nam/nữ hay phi nhị nguyên giới; ngoài ra, yếu tố này còn có thể thay đổi theo thời gian. Vậy nên, không nên nhận định bản dạng giới của họ chỉ dựa vào những yếu tố ngoại hình hay hành vi xã hội.

Một trong những điều quan trọng nhất là đừng nhầm lẫn giữa không theo tiêu chuẩn giới với chuyển giới. Không phải tất cả những người có vẻ ngoài trung tính (thể hiện giới cả nam và nữ tính – androgynous) hoặc không theo tiêu chuẩn giới đều xác định mình là người chuyển giới hoặc có mong muốn được thực hiện các phương pháp định giới..

Thật thế, không có một tiêu chuẩn nhất định nào dành cho người chuyển giới. Các hình mẫu trên TV, báo chí, sách vở cũng vui nhưng không nên được coi  là tiêu chuẩn để đánh giá bản dạng của người chuyển giới. Đây cũng là điều chúng ta đáng lưu ý, để tránh việc tự áp đặt giới và nhìn nhận sai giới của họ.

Làm sao để ủng hộ sự đa dạng thể hiện giới của người chuyển giới

Vài năm trở lại đây, thế giới đã thấu hiểu hơn và có thái độ tích cực hơn với người chuyển giới. Cụ thể hơn, người chuyển giới được ủng hộ và công nhận như một phần của xã hội. Tuy nhiên, ở không ít quốc gia trên thế giới, sự ủng hộ và công nhận trên vẫn còn mờ nhạt, thậm chí là không tồn tại. Thể hiện giới của người chuyển giới vẫn còn bị xem nhẹ hoặc bị gắn với những định kiến vô cùng tiêu cực.

Đó cũng là lý do tại sao chúng ta cần phải tiếp tục nỗ lực nhiều hơn nữa, tạo ra sự chấp nhận, ủng hộ và tôn trọng ở mọi nơi xung quanh ta, để tiến tới kết quả cuối cùng là sự ủng hộ và tôn trọng ở mọi nơi trên thế giới. Điều đó chắc hẳn sẽ rất khó khăn, nhưng ta hoàn toàn có thể khởi đầu bằng những bước sau:

Tôn trọng mọi cách thể hiện giới, tên gọi và danh xưng mà người chuyển giới đã chọn

Để tránh việc làm phật lòng người khác do dùng sai tên, danh xưng hay nhận định sai bản dạng giới của họ thông qua cách họ thể hiện giới, hãy lịch sự hỏi trực tiếp họ. Bạn có thể hỏi những câu đơn giản như:

• “Bạn dùng danh xưng gì?”;
• “Tên bạn muốn được gọi là gì?”;
• …

Bên cạnh đó, bạn không nên hỏi “tên khai sinh” hay “giới khai sinh” của họ. Nó có thể khiến họ cảm thấy không thoải mái trong cuộc trò chuyện.

Ngoài ra, nếu một người chuyển giới cảm thấy chưa chắc chắn về nhãn/danh xưng/giới mà họ nhận định về bản thân mình, hãy cho họ thời gian để tìm hiểu bản thân. Tất cả những yếu tố ấy hoàn toàn có thể thay đổi theo thời gian, điều đó là vô cùng bình thường bạn nhé! Bằng việc thực hiện những điều trên, bạn cũng đang thể hiện sự tôn trọng và ủng hộ của mình với thể hiện giới của người chuyển giới đó!

Làm quen và sử dụng ngôn ngữ phù hợp 

Hãy làm quen với những từ ngữ và thuật ngữ phù hợp để nói về và được sử dụng trong cộng đồng chuyển giới. Ngôn ngữ liên tục phát triển từng ngày, một số thuật ngữ đã không còn được sử dụng và trở nên phản cảm. Ngược lại, những thuật ngữ từng mang tính xúc phạm (ví dụ: queer) giờ đây lại trở thành niềm tự hào của cộng đồng. Hơn nữa, còn có rất nhiều từ được thêm vào để có thể mô tả đầy đủ hơn sự đa dạng tính dục. Vì thế, hãy sẵn sàng để khám phá những từ này cách rõ ràng khi muốn hiểu rõ thêm về người chuyển giới!

Đừng vội kết luận thông qua vẻ ngoài của người khác

Nhiều người tự tin rằng họ “nhìn cái là biết” một người có phải chuyển giới hay không. Tuy nhiên, chúng ta đều hiểu rõ rằng điều này không phải lúc nào cũng đúng. Thậm chí, một số trường hợp còn mang tính xúc phạm. Không có một cẩm nang tổng quát nào để nhìn nhận một người chuyển giới, cũng như không có một kiểu người chuyển giới nào là phổ quát nhất. Những người chuyển giới có thể xuất hiện xung quanh bạn mà bạn không nhận ra.

Hãy thử tự mình tìm hiểu thông tin

Điều này sẽ giúp giảm bớt những câu hỏi quá cơ bản, không phù hợp cho người chuyển giới. Nó cũng giúp tránh sự không thoải mái trong lúc trao đổi. Cùng với đó, bạn có thể tìm đến các nguồn thông tin hữu ích như:

• Nguồn thông tin được viết bởi người chuyển giới hoặc người giáo dục về chuyển giới;
• Các sách giáo dục, tự truyện, phim và podcast về hay thực hiện bởi những người chuyển giới. Đây là nguồn thông tin khắc họa rõ nét về khía cạnh cuộc đời người chuyển giới;
• Các nguồn thông tin chính thống về đa dạng tính dục: Hanoi Queer, VYA, iSee VN, FTM Vietnam,…

Vậy nên, để gia tăng sự hiểu biết của bản thân về người chuyển giới, hãy tham khảo hoặc ghé qua những địa chỉ trên nhé.

Một số nguồn thông tin về người chuyển giới

Chúng mình xin gửi đến bạn những nguồn thông tin tin cậy để có thể tìm hiểu về người chuyển giới: 

• Đa dạng xu hướng tính dục ở người chuyển giới – Vietnam Youth Alliance;
• Cẩm nang – Thư viện LGBT;
• LGBTQ+ – Elan Trans Stuff;
• HanoiQueer;
• HỎI – ĐÁP DÀNH CHO PHỤ HUYNH CỦA NGƯỜI CHUYỂN GIỚI (PHẦN 1) – Viện iSEE;
• HỎI – ĐÁP DÀNH CHO PHỤ HUYNH NGƯỜI CHUYỂN GIỚI (PHẦN 2) – Viện iSEE;
• FTM Vietnam Organization.

Ủng hộ các Tổ chức hỗ trợ cộng đồng người chuyển giới

Cộng đồng người chuyển giới có lịch sử bị phân biệt đối xử và áp bức có hệ thống. Do đó, ở nhiều quốc gia hiện nay, những dịch vụ xã hội cơ bản nhất lại không dành hoặc không đủ an toàn cho người chuyển giới. Họ có thể bị giới hạn tiếp cận với các dịch vụ như:

• Các cơ sở chăm sóc sức khỏe tâm lý;
• Các nhà tình thương, nơi tạm trú cho người thu nhập thấp và vô gia cư;
• Tổ chức, phòng ban an ninh xã hội;
• Các dịch vụ xã hội, giao thông công cộng;
• …

Vì thế, khi bắt gặp hay tham gia những tổ chức chưa có góc nhìn đúng đắn hay có những phân biệt đối xử đối với cộng đồng người chuyển giới, nếu được, hãy sẵn sàng khuyến khích và lên tiếng để họ có thể thay đổi. Mặt khác, ta hoàn toàn có thể ủng hộ những tổ chức có cách giảng dạy và cung cấp kiến thức đúng đắn về các vấn đề/nhu cầu của những người chuyển giới đó!

Một số tổ chức đáng tin cậy

Chúng mình xin gửi tới các bạn một số nguồn thông tin và tổ chức tin cậy mà bạn có thể tham khảo thông tin về thể hiện giới và các chủ đề liên quan đến người chuyển giới.

• ICS Center;
• Human Rights Campaign;
• ILGA;
• Stonewall;
• All About Trans;
• National Center for Transgender Equality;
• Asia Pacific Transgender Network;
• Global Action for Trans Equality.

---

Vậy là chuyến hành trình khám phá những thông tin về thể hiện giới ở người chuyển giới đã kết thúc. Thông qua bài viết này, chúng ta biết rằng việc thể hiện giới thật sự rất đa dạng. Nhưng chúng ta không thể “nhắm mắt bỏ qua” vì cho rằng chúng quá phiền phức. Vì sau cùng, tất cả mọi người đều xứng đáng được tôn trọng và nhận định đúng về bản thân họ. Nếu bạn đã thu thập những thông tin hữu ích cho bản thân, hãy mạnh dạn chia sẻ cùng VYA nhé! VYA xin tạm biệt và hẹn gặp các bạn ở các bài viết sau.

Người thực hiện: Trần Hoàng Duy, K.N., Nhật Hạ, N., N. T. D., Như Trần

---

Tài liệu tham khảo

Xem thêm

https://transequality.org/issues/resources/frequently-asked-questions-about-transgender-people

https://www.verywellhealth.com/gender-expression-5083957 

https://www.pinknews.co.uk/2021/11/17/gender-identity-expression-difference/

https://www.hrc.org/resources/be-an-ally-support-trans-equality 

https://myusf.usfca.edu/caps/supporting-gender-identity

https://www.amnesty.org.uk/LGBTQ-equality/gender-identity-beginners-guide-trans-allies

https://www.plannedparenthood.org/learn/gender-identity/transgender/how-can-i-support-someone-whos-trans

https://www.apa.org/topics/lgbtq/transgender

https://transequality.org/issues/resources/supporting-the-transgender-people-in-your-life-a-guide-to-being-a-good-ally